Το Λιοντάρι του Πειραιά

Όταν βρεθήκαμε στην Βενετία, στις αρχές Νοεμβρίου, πρώτο μας μέλημα ήταν να δούμε το σπουδαιότερο, από "ερυθρόλευκης" απόψεως, αξιοθέατο της πόλης. Το μαρμάρινο λιοντάρι που κοσμούσε την είσοδο του λιμανιού του Πειραιά με το παράξενο , σχεδόν ανθρωπόμορφο, πρόσωπο και που μάλιστα στη διάρκεια των "σκοτεινών αιώνων", δηλαδή στα χρόνια του μεσαίωνα, είχε δώσει το όνομα του στον Πειραιά, που ήταν τότε γνωστός ως Porto Leone ή Porto Drago. Ο υποφαινόμενος δίπλα στο Λιοντάρι του Πειραιά, στη Βενετία.

Άγνωστο παραμένει το ιστορικό της κατασκευής του και έχουν διατυπωθεί πολλές υποθέσεις. Άλλες κάνουν λόγο για γλυπτό της κλασικής εποχής,αν και οι Στραβωνας και Παυσανίας δεν το αναφέρουν στις περιγραφές τους για τον Πειραιά, άλλες υπολογίζουν πως κατασκευάσθηκε στον ΙΙ μ.Χ. αιώνα και άλλες τοποθετούν την δημιουργία του κάπου ανάμεσα στον ΧΙ και στον ΧV αιώνα.

Διάφορες υποθέσεις επίσης έχουν υπάρξει για τον λόγο για τον οποίο κατασκευάσθηκε καθώς και τον τόπο στον οποίο ήταν αρχικά τοποθετημένο. Μία εξ αυτών θέλει το λιοντάρι να φτιάχτηκε σε ανάμνηση της νίκης των Ελλήνων επί των Περσών στον Μαραθώνα και εκεί να στήθηκε αρχικώς.

Πάντως είναι βέβαιο πως δεν βρισκόταν πάντα στον μυχό του λιμανιού και μάλλον εκεί μεταφέρθηκε στα 1388. Έχει διατυπωθεί η άποψη πως νωρίτερα η θέση του ήταν κάπου ανάμεσα στον Τινάνειο Κήπο και το κτήριο της Εθνικής Τράπεζας, απέναντι από την εκκλησία της Αγίας Τριάδας, πάντα φυσικά στην περιοχή του λιμανιού. Η ύπαρξη ενός σωλήνα που διέτρεχε την πλάτη του λιονταριού και κατέληγε στο στόμα του κάνουν πολύ λογική την πιθανότητα να είχε χρήση κρήνης.

Ένα ακόμα αξεδιάλυτο ζήτημα είναι το νόημα και η χρονολογία των επιγραφών που υπάρχουν χαραγμένες στην πλάτη του αγάλματος. Η υπόθεση που περισσότερο φαίνεται να προσεγγίζει την πραγματικότητα είναι πως οι επιγραφές έχουν χαραχθεί σε ρουνική γραφή, δηλαδή στη γραφή που χρησιμοποιούσαν οι σκανδιναβικοί λαοί πριν υιοθετήσουν το λατινικό αλφάβητο. Ενδεχομένως οι επιγραφές να χαράχτηκαν από τα χέρια Βαράγγων μισθοφόρων του στρατού της Κωνσταντινούπολης στα βυζαντινά χρόνια, αν και πολλοί μελετητές αμφισβητούν αυτή την εκδοχή. Μια πιθανή μετάφραση των επιγραφών έχει ως εξής: "Ο Άσμουδ με τον Ασγείρ, Θορλείφ, Θορ και Ιβάρ, χάραξαν τις επιγραφές αυτές κατόπιν παραγγελίας του Χάραλδ του Μακρού παρά την οργή των Ελλήνων να τους εμποδίσουν" και "Ο Χάνων με τον Ουλφ, Άσμουνδ και Οέρν κυρίευσαν αυτό το λιμάνι. Αυτοί μαζί με τον Χάραλδ τον Μακρό επέβαλαν βαριές χρηματικές ποινές εξ αιτίας της αποστασίας του ελληνικού λαού. Ο Δαλκ αιχμαλωτίστηκε, ο Έγιλ κι ο Ραγνάρ εκστράτευσαν σε Ρουμανία και Αρμενία." Το μόνο πάντως βεβαιωμένα ιστορικά υπαρκτό πρόσωπο από αυτά που αναφέρουν οι επιγραφές (αν και εφ' όσον είναι σωστή η παραπάνω μετάφραση) είναι ο Χάραλδ ο Μακρός.

Για πρώτη φορά ο Πειραιάς αναφέρεται ως Porto Leone στον χάρτη του Βενετσιάνου Pietro Visconti στα 1318. Οι Τούρκοι ονόμαζαν κι εκείνοι τον Πειραιά "ασλάν" λιμάνι, δηλαδή λιμάνι του λιονταριού. Στα 1687-88, ο ναύαρχος και μετέπειτα δόγης της Γαληνοτάτης, Morosini μαχόταν στην περιοχή της Αττικής εναντίον των Οθωμανών. Κατά την αποχώρηση του θεώρησε καλό να πάρει μαζί του κάθε λιοντάρι που βρέθηκε στο δρόμο του. Κάπως έτσι το Λιοντάρι του Πειραιά κατέληξε να στολίζει σήμερα την είσοδο του Παλαιού Ναυστάθμου της Βενετίας, ενώ στον Πειραιά έχει μείνει μόνο ένα αντίγραφό του, τοποθετημένο στην μπούκα του λιμανιού, απέναντι ακριβώς από το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής Χατζηκυριακείου. Το αίτημα για την επιστροφή του αυθεντικού συμβόλου της πόλης στην φυσική του θέση παραμένει πάντα επίκαιρο.

Το αντίγραφο του Λιονταριού στον Πειραιά

Υ.Γ.1)Με το Λιοντάρι του Πειραιά έχουν συνδεθεί πολλοί λαϊκοί θρύλοι. Ένας από αυτούς αναφέρει πως μια Τουρκάλα έγκυος κοίταξε το άγαλμα και γέννησε ευθύς αμέσως ένα πλάσμα με πρόσωπο λιονταριού, αυτιά λαγού και πόδια μικρού παιδιού που αμέσως άρχισε να πηδά στο έδαφος και να γαυγίζει. Κάπου εδώ ο θρύλος μπερδεύεται με την πραγματικότητα και περιγράφει πως το σκότωσαν αμέσως και απαγόρευσαν στον Γάλλο γιατρό Fouchon που ήταν εκεί να το ταριχεύσει και να το στείλει στη Γαλλία.

Υ.Γ.2) "Ασλάν" δηλαδή λιοντάρι, θα ονομάσουν αιώνες αργότερα οι Τούρκοι και τον θρυλικό ερυθρόλευκο σέντερ μπακ Ανδρέα Μουράτη, εντυπωσιασμένοι από την δύναμη και το πάθος που έβγαζε στο παιχνίδι του.

Υ.Γ.3)"Porto Leone" λέγεται σήμερα και ένας από τους πιο δραστήριους και δυναμικούς συνδέσμους φιλάθλων του Ολυμπιακού μας.